יצחק מרדכי פבזנר

יצחק־מרדכי פבזנר (פעווזנער) ע"ה, בן הרה"ח הרה"ת ר' שמואל פבזנר הי"ד.

נולד בז' כסלו ה'תרע"ד בעיירה קלימוביץ'. נשא לאשה )(זיווג־ראשון) את מרת רבקה — בת־דודו הרה"ח הרה"ת ר' ישראל לוין (נעוולער) ע"ה.

בתקופת המלחמה גויס לצבא, כאשר אשתו ובנו נשארו בעיירה פאצ'עפ, בה נרצחו על קידוש־השם עם שאר בני־משפחתו על־ידי הנאצים ימ"ש.

לאחר המלחמה נסע לסמרקנד ונישא בזיווג־שני למרת אסתר פראדקין. לאחר המלחמה ניסה לעזוב את ברית־המועצות דרך העיר לבוב ללא הצלחה, ועבר לגור בעיר ריגא.

נפטר בי"ט תשרי ה'תשמ"ו בעיר ריגא, ושם נטמן.

תיאור העיר קלימוביץ

בידנו קטעי מכתבים ששלח ר' יצחק־מרדכי לאחיו ר' שלום דובער פבזנר,

מהם ניתן ללמוד על אורח החיים החסידיים באותם הימים, ובפרט מחיי העיירה קלימוביץ':

ז' חשוון ה'תשל"ו

פון ג' חוהמ"ס אי זמיר אויסגיקומען עד היום צוא זיין אין שטוב, און סוכה איז בא מיר מימים ימימה פון פארטיקיע ווענט, וואס שטעלט זיך צוא צום וואנט פון קיך, און דיא פענצטער גייט ארויס גלייך אין סוכה. אין שטאט זיינען 2 סוכות, אין שול און בא אונדז. דאס איז אין אזא כרך וויא ריגע, וואס לעבען בערך ל' אלפים אידון. אייך האבון מיר באקומען לרוב לולבים אתרוגים והדסים. ממחנו של חברי צבי־הירש, מיר האט מען אויסגיטילט איין אתרוג וואס איז גיוועזון בא אונדז אין דער הוים. ר"ה יוה"כ און דיא ערשטע טעג סוכות בין איך גיוועזון אין שול, און אויף דיא אנדערע טעג האב איך באַ ווַ יזון ניט גיקיענט. ר"ה, איז לעבון מיר, אין שול, גישטאנען איין בחור ממחנכם, ער האט פארשפראכון צוא איבער גיעבון אייך גריס. ציא האט ער דאס גיטאן? אֵייך שליט"א האט גיגיעבון פאר אונדז. האבון מיר באקומען לעקאך וואס דער זיידע תחי' אייך גאר גרייסון דיינק מיט איין יישר־כח לב"א יוסף־יצחק בנה של חנה פאר זיין טרחה. ס'איז אהנגיקומען בסדר ובשלימות. היינטיקיער סוכות איז גיוועזון גאר איין אויסנעם. ס'איז גיוועזון טרוקין ווארים זונניק. זיצין אין סוכה איז גיוועזון איין פארגיניגון, אפילו באנאכט האט מען גיקיענט זיצון אהן איין בגד. זיצונדיק האיאר אין סוכה האב איך זיך דערמאנט וועגון קלימאוויטשי. דיא סוכה איז גיוועזין אין קארידאר. סי פלעגט זיך אויפהויבון דער דאך. אין דער קארידאר פלעגט זיך איבערוואנדערון אין איין סוכה. און ס'איז גיוועזון הושענא־רבה און סאיז אוועק איין גיפערלעכער שניי. און מיר אלע זיינען גיזעסון און גיגיעסון ווארמעס, אין דער צייט ווען ס'איז גיגיינגען דער שנֵ יי. און האיאר איז אין דער זעלבער ציייט גישיינט די זון און סאיז גיוועזון ווארים. יעצט אֵ ייף דיין שאלה מיא הוא זה דער פעטער־ברוך יעקב ז"ל.? איז אלה תולדות: וויא דיר איז שֵ יין מן הסתם באוֻ ואסט, זיינען דער טאטע מיט דער מאמון ז"ל גיוועזון גליד־שוועסטער קינדער. דיא באבע איידליע ע"ה איז גיוועזון דעם טאטונס איין ליבלעכע שוועסטער־קינד. ס'זיינען גיוועזון דראיען.

דער זֵ יידע מרדכי דער פעטער ברוך־יעקב און דיא באבע בתיה. דאס זיינען גיוועזון צוויי ברידער און איין שוועסטער. דיא באבע איידליע, דיא מומע שימע און פראדע. זיינען גיוועזון דער עלטער באבעס בתיה טעכטער. אזוי ארום איז דער זיידע מרדכי און פעטער ברוך־יעקב ע"ה. זיינען גיוועזון פעטערס בא דער באבע איידליע. דעם פעטער־ברוך יעקב'ס פאמיליע איז גיוועזון רִ יזְ בֶ ערג. אזוי וויא זיי זיינען גיוועזון צוויי ברידער, האט איינער גידארפט גיין דינען אין סאלדאטון. האט מען גימאכט אז דער זיידע מרדכי איז איין איין אינציקיער, און אייך דער פעטער ברוך־יעקב איז גיווארון איין בן יחיד בא איינעם איין ריזבערג )אייב איך האב ניט קיין טעות עפעס אייך איין קרוב(. נאר ער האט אים גינומען מיט איין תנאי אז ער זאל ווערון זיינער איין איידים. און כך הוה. ניט גיקוקט אייף דעם וואס דער פעטער ברוך־יעקב ע"ה איז גיוועזון איין יפה־ תואר און איין מושלם, איין גיראטענער מיט אין גאר גרויסון אווטאריטיעט אין ק"ק חיסלאוויטש ... ער איז גיוועזון אייך מזג טוב, און זייער אסך קלוגיער. גילעבט אין חיסלאוויטשי און גיוועזון איין מלמד. ער האט זיך גירעכונט פון דיא גיהיֵ יבענע מלמדים. ער האט זייער גישטאלצירט מיט דעם וואס ער איז איין קרוב מיט זיידון שליט"א. און ער איז גיפארון אין ליענינגראד צום רי"צ זצ"ל. און גיקומען פון דארטון זייער איין צופרידענער, מיטן פריאם אלעס איין קרוב, וואס מען האט אים דארטון צואגינומען. ער האט זיך גירעכונט דער 5 דור פון דעם אלטען רבין זצ"ל. ער האט גיהאט איי און איינציקיע טאכטער שפרה, דער מאן אירער איז גיוועזון איין שוחט אין אַ נְ דׅיזאַ ן זיא האט גיהאט אייך גוטון און טיפון עלטער. דער מאן איז גישטארבון און זיא איז פארבליבון מיט זיבין טעכטער. אלע האבון חתונה גיהאט און האבון איר אפגיגיעבון גאר גרייס כבוד. מיט צוויי יאר צוריק איז זיא גישטארבון. און עלטער פון עטלעכע און אכציק. יאר אין ליענינגראד. אלה תולדות פון דער פעטער ברוך־יעקב ז"ל און קורצון. אייב דיר אינטיעריסירט נאך וועגון דעם פעטער ברוך־יעקב קיין איך אהנשרייבון נאך. איך האב בא אים גילערונט אין חיסלאוויטש.

כ"ד אד"ר ה'תשל"ו

מיט איין פאר וואכון צוריק איז בא אונד'ס גיוועזון צוא גאסט צבי־הירש בר' זאב־וואלף מאלקין. איך ווייס ניט ציא דוא גידוינקסט זוי, ד.ה. וולפיע דער שו"ב דק"ק קלימאוויטשי, און זיין זון צבי־הירש. וולפע און זיין פרוי שרה, זיא איז גיוועזון ר' אברהם־דוד קלימאוויטשערס )אויך זיין פאמיליע איז פבזנר,( איין לייבלעכע שוועסטער. איז אלוין ר' התמ' ר' זאב־וואלף וזוגתו שרה און איין טאכטער זיינען דער פארון פון קלימאוויטשי ביז פאצעפ, און זיינען אומגיקומען צוזאמין מיט אונדזערע עלטערון. און אט טאקיע היינטיקון זונטאג איז דער טאג פון יארצייט. ס'איז שוין דורך גיפלויגין דרייסיק פיר יאר, און דער וויטאק איז נאך אלעס ניט דורך און זיצט טיף אין הארצון. דיא הנאה וואס איך האב גיהאט פון זיין באזוך איז ניט צוא באשרייבון. מיר האבין זיך דורך גירעט פא דושאם. דערמאנט אונדזער שטעטעלע קלימאוויטשי, מיט אירע גאסין און גיעסעלעך, מיט די אלטע קרומע הייזקיעס. און אויך דיא, וואס האבון אמאל גילעבט אין זוי, אונדזערע מלמדים, חברים און גוטע פריינט. ר' זאב וואלף ע"ה איז גיוועזון איין גרויסער גוטער פריינט מיטן טאטון ע"ה, דאס איז גיוועזון גרויסע גוטע פריינט בחייהם, און גם במותם לא נפרדו. ער אלוין צבי־הירש יחי' איז גאר ניט גיווארון איין שוחט אין טביליסי, בא דיא גרוזינער, אונדזערע אחינו בני ישראל דארפון ניט קיין שוחט, זוי האלטון פון "הכל שוחטין". דא איז דאס זויער איין וויכטיקע און נוצליכע פאך. און ער איז ב"ה צופרידן.

כ"ז סיון ה'תשד"מ

אין דיין בריוו שרייבסטע, אז דו וואלסט ווילין וויסון, ווער איז גיווען אונדזער זיידע יצחק ע"ה. אויף דעם, על זה היום קיען איך דיר גארנישט ענטפערון. נאר איך האף אז איך וועל עפעס זיך דערוויסון. און דאן וועל איך דיר מודיע זיין. וועגון קלימאוויטשי איז פראן זייער פיל וואס צוא שרייבון. און אלעס וואס איך גידיינק, און ווייס וועל איך זיך משתדל זיין צוא מודיע זיין. קלימאוויטשי, אונדזער גיבורט־שטאט, איז גיווען איין שטעטול, מיט פינף בתי־מדרשים, 2 חסי', און דראיי מתנג'. אין אלע האט מען פיל גידאוונט און גילערונט. דיא אלטע חסי' שול איז גיוועזון שטארק אלט. ס'איז גיוועזון איין הילצערנע גיביידע מיט איינזיהליקיערטע ווענט. נאר דיא ווענט זיינען גיוועזון שיין גימאלט. אין צפון און דרום זיינען גישטאנען ליינגע, הילצערנע פעסטע טישין, אויף וועלכע מען האט גילערונט בין מנחה למעריב. אין דרום איז גיווען דער ארט פון אונדזער טאטון ע"ה. כפי הנרא' גיבליבון בירושה פון זיידון מרדכי ז"ל. אויף דער טיש איז גיזעסון מיט איין עדה אידון און גילערונט בחול עין־יעקב, אברהם־אשר ז"ל. דאס איז גיוועזון דעם טאטונס ע"ה איין שוועסטער קינד. ער האט גיקיענט אסאך לערנען, און האט גיהאט זייער איין שיינעם און גוטין חיתוך־הדיבור. און איינקיעגון אין דרום האט מען בין מנחה־למעריב גילערונט משניות, און נאך מעריב האט מען גילערונט איין שיעור גמרא, דאס האט גיזאגט דער מו"צ דאתרא. הרב מאיר אלייניקאוו, חתנו פון דאס אלטון רב קאפילוישניק. שבת צוא שלש־סעודות פלעגט ער זאגון איין מאמר. אברהם אשר ז"ל שבת נאך ווארמעס פלעגט ער לערנען מדרש. ס'איז גיוועזון זייער אינטיעריעסאנט אין אנגינעם צוא הערון וויא אברהם־ אשר ז"ל פלעגט לערנען עין־יעקב. זיינע צוהערער זיינען גיוועזון וויא מען פלעגט אמאל זאגון "עמך" בעלי מלאכות, וואס פלעגין זיך אינהערון בלב ונפש. פלעגין פרעגון לייכטע קשיות, און אברהם־אשר ז"ל מיט זיין גלאטון און שיינעם צונג פלעגט, אלעס פאר ענטווערון. אין מיין זיכרון זיינען פארבליבון גאר פיל קשיות וואס מען פלעגט פרעגון און ער פלעגט ענטווערון. פאר מיר שטייט נאך די בילד פון דיא צוהערער. ס'זיינען גיוועזון גאר פיינע אידון, וואס פלעגון דראיי מאל אין טאג קומען צום דאווענען. ס'פלעגון זיין גאר פיל מינים, גאר פריא, דיא וואס פלעגון דארפין גיין צוא דער ארבעט, שפעטער קרעמער און סלוזעסצע ועוד כאלו. יעצט איז שוין דער מקום קדוש קטן ניטא, ס'איז אפילו שווער צוא דערקיענען דעם ארט ווא ער איז גישטונען. בימי השואה האט ער אפגיברענט. און יעצט איז דארטון איין הוילער פלאץ. און אפשר האט מען עפעס אויסגעבויט פאר דיא יארון וואס איך בין דארטון ניט גיווען. מיר וואלט זיך זייער וועלון צופארן נאך אמאל אויף קברי אבות, נאר ס'איז זייער שווער רעשען זיך אויף אזא זאך. מה שיעשה הזמן לא יעשה השכל. אפשר וועט מיר ווערון גרינגער, און איך וועל יע קיענען פארון. אביסול וויל איך ארום שרייבון איין שמחת־תורה. נהגו אז בא דער נאכט פלעגט מען לייענען, און דאס האט זיך אנגירופון נדרים. יעדערער וואס פלעגט עולה־תורה זיין פלעגט מנדר זיין אויך קיעראסין, צוא באלאייכטון די שול. קיין עליעקטריש פאיער איז ניט גיווען, ס'זיינען גיפאנגען לאמפון 20-קיער און מערער, וואס האבון ניט באלויכטון דיא שול. און דיא טישין. דער ערשטער טאג ד.ה. א' סוכות פלעגט מען גיין מאכון ברכה צוא דער מומע אסתר ע"ה.

מען פלעגט אפגיעבון כבוד דער עלטער שוועסטער. דעם צוויטון טאג פלעגט מען גיין צוא דער מומע שיינע־בתי' ע"ה. און צוא אונדז שמיני עצרת. אט אזא סדר איז גיווען. מען פלעגט באקון טארטון מיט לעקעכער, ג"כ איינגימאכטס, טייגלעך און נאך גאר פיל מעדנים. בפעם השני אשתדל צוא ארום־שרייבון ס'ווירעליער גאס, דא איז דיא גאס ווא מיר האבון גילעבט. ובזה אני מסיים. ביטע פערצייהונג פאר מיינע פלוידעראוף.

איער יצחק־מרדכי.